Σε εκδήλωση που συν-διοργάνωσαν χθες το βράδυ η Ταινιοθήκη της Ελλάδος και το Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών ΔΙΟΤΙΜΑ, με θέμα «Γυναίκες και Εξουσία», με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, μετείχε η Περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου. Στην ομιλία της, η Περιφερειάρχης τόνισε μεταξύ άλλων:
Όχι, δεν μπορεί η απομείωση των κοινωνικών δικαιωμάτων να είναι «παράπλευρη απώλεια». Και τούτο γιατί πραγματική έξοδος από την κρίση θα υπάρξει μόνο με την ανάδειξη, την κατοχύρωση όλων των κοινωνικών δικαιωμάτων
Ναι, η οικονομία αποτελεί την προϋπόθεση για την υπέρβαση της σημερινής δύσκολης κατάστασης που βιώνει η κοινωνία μας
Όχι, η οικονομία, τα δημοσιονομικά και άλλα μέτρα δεν μπορούν να δώσουν τις κατάλληλες απαντήσεις στις χρόνιες παθογένειες μιας κοινωνίας που έχει συνηθίσει να κρύβει κάτω από το χαλί ό,τι δεν καταλαβαίνει, ό,τι απορρίπτει και ό,τι φοβάται
Η προώθηση των κοινωνικών δικαιωμάτων δεν είναι, δεν μπορεί να είναι υπόθεση μίας κυβέρνησης, μίας εκτελεστικής εξουσίας. Αλλά μίας κοινωνίας σε εγρήγορση. Μιας κοινωνίας, που δεν θα είναι παθητικός καταναλωτής, αλλά που θα ελέγχει και θα προτείνει. Που θα διεκδικεί. Θα διεκδικεί, δυστυχώς ακόμη σήμερα, τα στοιχειώδη δικαιώματα των γυναικών
Συχνά, η παρουσία των γυναικών στην εξουσία, θεωρείται ότι συνεπάγεται αυτομάτως μια εξουσία εξ’ ορισμού καλύτερη, κοινωνικά πιο ευαίσθητη, πιο ειρηνική από ό,τι η ανδρική. Πιστεύω ότι αυτού του είδους η προσέγγιση αναπαράγει, από την ανάστροφη, το γνωστό κλισέ περί δήθεν «αδύναμου φύλου».
Ας υψώσουμε τις φωνές μας, ας οργανώσουμε τις δράσεις μας, ας δώσουμε τον αγώνα μας σε όλα τα επίπεδα. Δεν έχουμε τίποτε να χάσουμε παρά ένα χρεοκοπημένο κοινωνικό μοντέλο. Εκείνο του σεξισμού, της βίας και της πατριαρχίας.
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης προβλήθηκε η ταινία του Νίκου Κορνήλιου «ΜΗΤΡΙΑΡΧΙΑ».
Γυναίκες και εξουσία, εκδήλωση µε αφορµή την ταινία “Μητριαρχία”, την Ηµέρα της Γυναίκας, 8 Μαρτίου 2015 – Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Φίλες και φίλοι,
Καταρχήν να ευχαριστήσω την Ταινιοθήκη και το Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών ∆ΙΟΤΙΜΑ για τη διοργάνωση της σηµερινής εκδήλωσης. Και βέβαια τον σκηνοθέτη Νίκο Κορνήλιο για την “Μητριαρχία”.
Η θέση των γυναικών σε µια κοινωνία δεν αφορά αποκλειστικά τις γυναίκες αλλά ολόκληρη την κοινωνία. Λέει πολλά για την εξουσία και την άσκησή της. Λέει πολλά για το φύλο ως «µια σχέση µεταξύ κοινωνικά οικοδοµηµένων υποκειµένων σε ειδικά πλαίσια», όπως παρατηρεί η Τζούντιθ Μπάτλερ, υπογραµµίζοντας τον κοινωνικό επικαθορισµό του φύλου.
“Γυναίκες και εξουσία” είναι λοιπόν το θέµα της σηµερινής εκδήλωσης – συζήτησης.
Και επειδή θεωρώ πιο σηµαντικό το σκέλος της συζήτησης και όχι της ανάπτυξης παράλληλων µονολόγων γιατί κανείς, καµία δεν κατέχει την απόλυτη αλήθεια, δεν έχω ετοιµάσει κάποια οµιλία, ως είθισται, αλλά µερικά σηµεία προς συζήτηση.
Μερικά σηµεία ως αφορµή µιας συζήτησης.
Μερικά σηµεία που στόχο έχουν να δροµολογηθεί µια συζήτηση που δεν θα σταµατήσει στο πλαίσιο τούτης της σπουδαίας εκδήλωσης. Αλλά θα αποτελέσουν το έναυσµα, έτσι ώστε η σηµερινή βραδιά, µε τον πλουραλισµό των απόψεων και των εµπειριών που εκφράζουν όλες οι
προσκεκληµένες, να λειτουργήσει ως έναυσµα για µια ευρύτερη συζήτηση σχετικά µε το ρόλο των γυναικών σήµερα στο πλαίσιο του δηµόσιου βίου. Και τονίζω το «σήµερα», γιατί θέλω να δώσω έµφαση στο γεγονός ότι πλέον, πέρα από την βαθιά οικονοµική κρίση, βιώνουµε και µία κρίση ∆ηµοκρατίας. Μια περίοδο δηλαδή υποχώρησης σειράς κοινωνικών δικαιωµάτων, τα οποία τείνουν να θεωρηθούν «πολυτέλεια».
Να θεωρηθούν «παράπλευρες απώλειες», όπως τις ονοµάζει ο Ζίγκµουντ Μπάουµαν.
Όχι, δεν µπορεί η αποµείωση των κοινωνικών δικαιωµάτων να είναι «παράπλευρη απώλεια». Και τούτο γιατί πραγµατική έξοδος από την κρίση θα υπάρξει µόνο µε την ανάδειξη, την κατοχύρωση όλων των κοινωνικών δικαιωµάτων.
Έξοδος από την κρίση δεν νοείται µε περιστολή των δικαιωµάτων των γυναικών, των οµοφυλόφιλων της ΛΟΑΤ κοινότητας, εκείνων που εκφράζουν µια διαφορετική σεξουαλικότητα, των κάθε είδους αποκλεισµένων, στο πλαίσιο µιας στενά οικονοµικίστικης αντίληψης.
Ναι, η οικονοµία αποτελεί την προϋπόθεση για την υπέρβαση της σηµερινής δύσκολης κατάστασης που βιώνει η κοινωνία µας.
Όχι, η οικονοµία, τα δηµοσιονοµικά και άλλα µέτρα δεν µπορούν να δώσουν τις κατάλληλες απαντήσεις στις χρόνιες παθογένειες µιας κοινωνίας που έχει συνηθίσει να κρύβει κάτω από το χαλί ό,τι δεν καταλαβαίνει, ό,τι απορρίπτει και ό,τι φοβάται.
Είτε πρόκειται για τις γυναίκες, τις νέες, τις άνεργες, τις µητέρες, εκείνες που µεγαλώνουν µόνες τα παιδιά τους, τις γυναίκες µετανάστριες, εκείνες που πέφτουν συστηµατικά θύµατα της ενδοοικογενειακής βίας, εκείνες που υφίστανται καθηµερινά κάθε είδους µορφές φραστικής και σωµατικής βίας.
∆εν έχουµε το δικαίωµα, δεν µας επιτρέπεται να ξεχάσουµε. ∆εν µας επιτρέπεται η λήθη. ∆εν µας επιτρέπεται η σιωπή.
Γιατί, φίλες και φίλοι, από την κρίση θα βγούµε όλες και όλοι µαζί, µε σεβασµό στη διαφορετική έκφραση, µε αλληλεγγύη, και µε θάρρος.
Για να γίνει η επόµενη ηµέρα της κρίσης, πραγµατικά µια ηµέρα που θα µας αφορά όλες. Σε µια κοινωνία όπου οι γυναίκες θα έχουν, όχι µόνο δικαίωµα έκφρασης αλλά και δυνατότητα δράσης.
Θα µπορούν δηλαδή να διαµορφώνουν πολιτικές, λαµβάνουν καίριες αποφάσεις, και να καθορίζουν την εφαρµογή τους.
Η προώθηση των κοινωνικών δικαιωµάτων δεν είναι, δεν µπορεί να είναι υπόθεση µίας κυβέρνησης, µίας εκτελεστικής εξουσίας.
Αλλά µίας κοινωνίας σε εγρήγορση.
Μιας κοινωνίας, που δεν θα είναι παθητικός καταναλωτής αλλά που θα ελέγχει και θα προτείνει.
Που θα διεκδικεί.
Θα διεκδικεί, δυστυχώς ακόµη σήµερα, τα στοιχειώδη δικαιώµατα των γυναικών.
Τα δικαιώµατα της ισότητας, της έκφρασης, της δουλειάς…
∆ικαιώµατα, που σήµερα εξαιτίας της κρίσης, µε πρόσχηµα τις οικονοµικές δυσκολίες,αµφισβητούνται στην πράξη, αναιρούνται, και οδηγούν στην επιστροφή σε πατριαρχικά πρότυπα.
Με την επιστροφή των γυναικών στην οικία και στα δήθεν παραδοσιακά της καθήκοντα.
Σήµερα, ίσως περισσότερο από ποτέ άλλοτε, έχουµε ανάγκη την ενδυνάµωση του γυναικείου κινήµατος.
Τον εµπλουτισµό του µε νέες µορφές δράσης, τη διεύρυνσή του, το άνοιγµά του σε νέες θεωρητικές αναζητήσεις.
Και θεωρώ ότι ακριβώς σε µια τέτοια διαδικασία εντάσσεται η σηµερινή εκδήλωση µε αφορµή την ταινία «Μητριαρχία».
Όµως και µόνο ο τίτλος της – «Μητριαρχία» – είναι µια λέξη µε βαριές ιστορικές ρίζες και προσδιορισµούς. Που παραπέµπουν στην αρχή, µε την έννοια της εξουσίας, της γυναίκας στην κοινωνική και πολιτική ζωή.
Κι περνώ εδώ στη σειρά των παρατηρήσεων – ερωτηµάτων που θέτω προς σκέψη και συζήτηση.
Πρώτη παρατήρηση λοιπόν. Με αφορµή την ταινία, µιλάµε για “Γυναίκες και εξουσία”. Γυναίκες στην εξουσία. Γυναίκες, εξουσία.
Μήπως θα ήταν πιο χρήσιµο να διατυπώσουµε κάπως διαφορετικά τους όρους;
Σε ένα έµφυλο περιβάλλον, όπου οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών παίρνουν πολλές µορφές,θα είχε ενδιαφέρον να αντιµετωπίσουµε την ίδια την έννοια της εξουσίας ολιστικά.
Όχι ως ένα λάφυρο που πρέπει να κατακτήσουν οι γυναίκες στη θέση των ανδρών για να την ασκήσουν διαφορετικά.
Αλλά ως ένα διακύβευµα στο πλαίσιο ευρύτερων ανατροπών για την αλλαγή καταρχήν των ίδιων των όρων της άσκησης της εξουσίας, και ουσιαστικότερα, για την αλλαγή της ίδιας της υφής της εξουσίας.
Παρατήρηση δεύτερη, απόρροια της πρώτης.
Συχνά, η παρουσία των γυναικών στην εξουσία, θεωρείται ότι συνεπάγεται αυτοµάτως µια εξουσία εξ ορισµού καλύτερη, κοινωνικά πιο ευαίσθητη, πιο ειρηνική από ό,τι η ανδρική. Πιστεύω ότι αυτού
του είδους η προσέγγιση αναπαράγει, από την ανάστροφη, το γνωστό κλισέ περί δήθεν «αδύναµου φύλου».
Με την έννοια ότι οι γυναίκες διαθέτουµε κάποιο µονοπώλιο του «ευ κυβερνάν». Ωστόσο τα πράγµατα είναι πολύ πιο σύνθετα και διόλου γραµµικά. ∆εν χωρούν δηλαδή αυτοµατισµοί και προκατασκευασµένες λύσεις.
Παρατήρηση τρίτη: Οι γυναίκες στην πολιτική νοιώθουµε στο πετσί µας τις πολλές και ποικίλες διακρίσεις, από τις κριτικές για την εξωτερική εµφάνιση ως την αµφισβήτηση των ίδιων των πολιτικών µας ικανοτήτων.
Το πεδίο της πολιτικής παραµένει κλειστό, ανδροκρατούµενο, γεµάτο στερεότυπα, χωρίς κίνητρα για τη συµµετοχή γυναικών.
Ενώ στην περίπτωση συµµετοχής, αυτή συνήθως περιορίζεται σε συγκεκριµένους τοµείς, που δήθεν ταιριάζουν στη γυναικεία φύση, όπως η Παιδεία, ο Πολιτισµός ή ο Τουρισµός.
Και είναι µάλιστα χαρακτηριστική η προσέγγιση των δύο b που επιφυλάσσεται για τις γυναίκες που δραστηριοποιούµαστε στην πολιτική.
Όταν είµαστε στιβαρές, είµαστε bitches και όταν είµαστε πιο χαµηλών τόνων, αµέσως µας κατατάσσουν στην κατηγορία των bimbos – πράγµα που βέβαια δεν γίνεται µε τους άνδρες πολιτικούς που κρίνονται αποκλειστικά για τις απόψεις και τις δράσεις τους.
Ωστόσο οι γυναίκες πολιτικοί δεν είµαστε στη δυσχερέστερη θέση. Στη δυσκολότερη θέση βρίσκονται εκείνες οι γυναίκες που δεν έχουν φωνή να αντιδράσουν. ∆ηλαδή οι µητέρες µας, οι αδελφές µας, οι νέες, οι άνεργες, οι µετανάστριες, οι εξαρτηµένες από ουσίες, όλες όσες δεν έχουν φωνή.
Παρατήρηση τέταρτη και καταληκτική: Ο αγώνας κατά του σεξισµού, της πατριαρχίας, των στερεοτύπων, της βίας, είναι µακρύς και δύσκολος.
Λύσεις προκατασκευασµένες δεν υπάρχουν.
Πρέπει να σπάσουµε τη σιωπή.
Να πούµε τα πράγµατα µε το όνοµά τους.
Για το δικαίωµα των γυναικών στη µόρφωση, στην εργασία, στη σεξουαλικότητα, τη µητρότητα, την πολιτική.
Να δράσουµε.
Να σπάσουµε ταµπού.
Είτε πρόκειται για την ενδοοικογενειακή βία είτε για τον σεξιστικό λόγο των ΜΜΕ, που αναπαράγει τα στερεότυπα.
Τις δυσκολίες τις γνωρίζουµε.
Και ας µην ξεχνάµε τα απλά αλλά βαθιά λόγια της νοµπελίστριας Ειρήνης, της πακιστανής µαθήτριας Μαλάλα Γιουσαφζάι, που επέζησε από τις σφαίρες των Ταλιµπάν: «Υψώνω τη φωνή µου, όχι για να κραυγάσω αλλά για να ακουστούν εκείνοι που δεν έχουν φωνή, δεν µπορούµε να πάµε µπροστά όταν ο µισός κόσµος µένει πίσω».
Ας υψώσουµε τις φωνές µας, ας οργανώσουµε τις δράσεις µας, ας δώσουµε τον αγώνα µας σε όλα τα επίπεδα.
∆εν έχουµε τίποτε να χάσουµε παρά ένα χρεοκοπηµένο κοινωνικό µοντέλο. Εκείνο του σεξισµού, της βίας και της πατριαρχίας.