Το 2017 είναι ένα έτος ορόσημο για τον περικαλλέστατο Ιερό Ναό Μεγάλης Παναγίας Θηβών καθώς συμπληρώνονται τα 150 χρόνια από τα Εγκαίνια του το 1867 αλλά και για την ιστορική πόλη μας.
Στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων που θα κορυφωθούν στις 15 Αυγούστου 2017, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Θηβών και Λεβαδείας κ.κ. Γεώργιος, ο Δήμαρχος Θηβαίων κ. Σπύρος Νικολάου, ο Αρχιερατικός Επίτροπος και Εφημέριος του Ναού π. Γεώργιος Τουλουμάκος καθώς και άμεσοι συνεργάτες τους, πραγματοποίησαν επίσκεψη στον Εξοχότατο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλο και στον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμο, όπου τους απηύθυναν επίσημη πρόσκληση για να τιμήσουν με την υψηλή παρουσία τους τις εορταστικές εκδηλώσεις.
Ο Ι.Ν. της Μεγάλης Παναγίας Θηβών αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα εκκλησιαστικά και πολιτιστικά μνημεία της περιοχής. Βρίσκεται στη δυτική πλευρά του ιστορικού κέντρου των Θηβών και εγκαινιάστηκε από τον Μητροπολίτη Θηβών και Λεβαδείας Δοσίθεο, στις 19 Απριλίου 1867, πάνω στη θέση παλαιότερου ναού, ο οποίος καταστράφηκε ολοσχερώς από τους σεισμούς του 1853, ενώ αιώνες πριν στην ίδια τοποθεσία υπήρχε Ναός και αργότερα Ιερά Μονή. Ο Ιστορικός Λεκαίν αναφέρει πως ήταν η κυριότερη εκκλησία των Θηβών καθώς περιείχε την εικόνα της Παναγίας που έφερε δεξιά της τον Χριστό και ήταν έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Ο Giorgio Fedalto πιστεύει ότι ο ναός οικοδομήθηκε στον ίδιο χώρο που ο Πολιούχος των Θηβών Αγ. Ιωάννης Καλοκτένης τον 12ο αιώνα οικοδόμησε περίφημο ναό της Παναγίας.
Ο ναοδομικός ρυθμός του ναού είναι τρίκλιτος εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο. Τα κωδωνοστάσια κατασκευάσθηκαν αργότερα. Τον όλο σχεδιασμό και την επίβλεψη ανέλαβε ο αρχιτέκτων Ιωάννης Φιλιππότης ο Τήνιος, σε συνεργασία με το γλύπτη γιό του Δημήτριο.
Οι Φιλιππότες συγκέντρωσαν όλο το παλαιό αρχαιολογικό υλικό, κιονόκρανα, θωράκια, επιγραφές, γλυπτά και τα ενετοίχισαν πέριξ του ναού γι αυτό ο Ναός ονομάζεται και ‘’διαχρονικό μνημείο εντοιχισμένων γλυπτών όλων των εποχών’’.
Στο Ναό ξεχωρίζουν ο γλυπτός Βοιωτικός Αμφορέας (δ’ αι. π.χ.) , ο παλαιοχριστιανικός Σταυρός, το γλυπτό μαρμάρινο αντίγραφό της Μ. Παναγίας έργο του Φιλιππότη στο τρίγωνο αέτωμα της εισόδου, η επιγραφή αφιέρωμα προς τον Αυτοκράτορα Τίτο, ο Τέθριππος Ηνίοχος ( δ’ αι. π.χ.) που ήταν επιτύμβια πλάκα σε ηρώο της εποχής και πάρα πολλά άλλα εξ’ ίσου αξιόλογα.
Στο Ναό βρίσκεται μία από τις σπουδαιότερες Ιερές Εικόνες, η Εφέστιος Θαυματουργή Εικόνα της «Μεγάλης Παναγίας», έργο κατά την παράδοση του Ευαγγελιστή Λουκά, η οποία συντηρήθηκε πρόσφατα.
