Στον ιστορικό χρόνο της επετείου της 28ης Οκτωβρίου 1940 είναι άξιο για την ιστορική μνήμη να αναφερθεί η νεότερη ιστορία της Δωδεκανήσου.
Η 28η Οκτωβρίου 1940 υπήρξε η αφετηρία ενός μεγάλου Αγώνα. Ο Ελληνικός στρατός, με απαράμιλλο σθένος, αψηφώντας την υπεροπλία των Ιταλικών φασιστικών δυνάμεων, αντιμετώπισε στα βουνά της Αλβανίας την εχθρική επίθεση και κατόρθωσε να απωθήσει τους πάνοπλους εισβολείς, αποτρέποντας το πέρασμά τους προς τα εδάφη της χώρας μας. Οι νίκες των Ελλήνων, που αντιστάθηκαν στους κατακτητές και πολέμησαν για την ελευθερία, την ειρήνη και την αξιοπρέπεια συνέβαλαν καθοριστικά στην αφύπνιση των αντιστασιακών δυνάμεων της δημοκρατικής Ευρώπης.
Η κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940 βρίσκει τα Δωδεκάνησα υπό ιταλική στρατιωτική κατοχή. Το περήφανο «όχι» του ελληνικού λαού στους κατακτητές αναπτερώνει το ηθικό και τις ελπίδες των Δωδεκανησίων. Oι Δωδεκανήσιοι που ζούσαν στην ελεύθερη Eλλάδα, καθώς κι όσοι κατόρθωσαν να δραπετεύσουν από τα νησιά έσπευσαν τότε να καταταγούν εθελοντές στον ελληνικό στρατό και συγκροτήθηκε ταχύτατα, από τις πρώτες ακόμα εβδομάδες του πολέμου, το «Δωδεκανησιακόν Σύνταγμα», που αποτέλεσε τμήμα της 20ής Mεραρχίας και πήρε μέρος στις επιχειρήσεις κατά των Γερμανών στο μακεδονικό μέτωπο. Ο Διοικητής του Συντάγματος Δωδεκανησίων, Μάρκος Κλαδάκης, γράφει στην ημερήσια διαταγή της 20.12.1940: “Δωδεκανήσιοι στρατιώται, Τιμήσατε τα όπλα μας, Λαμπρύνατε την σημαίαν μας, Δοξάσατε το Σύνταγμα μας».
Η μέρα εκείνη, η 28η Οκτωβρίου 1940 στη Ρόδο ήταν ηλιόλουστη. Η είδηση της ενάρξεως του πολέμου με την επίδοση του τελεσιγράφου τις πρωινές ώρες μεταδόθηκε από το Ράδιο «Ε», των ιταλικών στρατιωτικών δυνάμεων που ήταν εγκατεστημένο στο Ροδίνι. Στις 6 το πρωί δύναμη καραμπινιέρων αποκλείει την περιοχή του Νιοχωριού και ειδικά το δρόμο όπου βρίσκεται το Βασιλικό Προξενείο της Ελλάδος. Οι επικεφαλής αξιωματικοί παραβιάζουν τον αύλειο χώρο και εγκαθίστανται εκεί, μη επιτρέποντες σε κανένα να εγκαταλείψει το κτίριο. Ο Πρόξενος Γεώργιος Χριστοδούλου, στην επίσημη έκθεσή του γράφει ότι «…την ημέραν της ενάρξεως του Ελληνοϊταλικού πολέμου, συγκεκριμένως δε την 6ην πρωινήν ώραν της 28ης Οκτωβρίου, άνευ τινός προειδοποιήσεως το Βασιλικόν Προξενείον περιεκυκλώθη υπό Ιταλών Carabinieri, οίτινες εγκατασταθέντες αποτόμως εις τον κήπον του Προξενείου παρημπόδισαν οιανδήποτε κίνησιν εμού τε και του προσωπικού του Προξενείου. Περί ώραν 8ην της αυτής ημέρας προσήλθεν αξιωματικός της ιταλικής καραμπινιερίας όστις μοι ανήγγειλε, κατ’ εντολήν του Γενικού Διοικητού των Νήσων, ότι το ληφθέν μέτρον ωφείλετο εις την δημιουργηθείσαν μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας έντασιν των σχέσεων… » .
Οι Iταλοί ενέτειναν τα μέτρα παρακολούθησης και καταπίεσης του πληθυσμού ενώ συνέλαβαν όλους τους Έλληνες υπηκόους και τους έκλεισαν σε στρατόπεδο στην τάφρο του φρουρίου της Pόδου υπό φριχτές συνθήκες διαβίωσης. Τα Δωδεκάνησα δοκιμάζουν όλη τη φρίκη του πολέμου με τις φυλακίσεις και εκτελέσεις πατριωτών, τους βομβαρδισμούς, τις πολεμικές επιχειρήσεις, παράλληλα με τη δράση των καταδρομέων και τις πράξεις αντίστασης των Δωδεκανησίων.
Στο σημείο αυτό επιβάλλεται να αποτίσομε φόρο τιμής και μνήμης σε όλους του Δωδεκανήσιους, που τίμησαν την εθελοντική τους ιδιότητα, τον τόπο καταγωγής τους και τον Ελληνικό Στρατό και βρήκαν ηρωϊκό θάνατο από τους κατακτητές στο μέτωπο του αγώνα. Πρώτος ΄Ελληνας αξιωματικός και πρώτος των ηρώων, που έπεσε στον πόλεμο αυτό, ήταν ο Αλέξανδρος Διάκος. Σκοτώθηκε πολεμώντας στην πρώτη γραμμή και κάνοντας απανωτές εφόδους, σαν ομηρικός ήρωας. Ο Δημήτριος Δηλμπεράκης έχοντας λάβει μέρος σε πολλές μάχες στο αλβανικό μέτωπο, πέφτει ηρωϊκά πολεμώντας στη μάχη του Αργυροκάστρου. Ο Μιχάλης Καλλιγάς έπεσε ηρωϊκά στο αλβανικό μέτωπο μαχόμενος ως εθελοντής. Ο Γεώργιος Λέων έχασε τη ζωή του πολεμώντας με το Σύνταγμα Εθελοντών Δωδεκανησίων. Ο ιατρός και εθελοντής του Σύνταγματος Εθελοντών Δωδεκανησίων ,Ιωάννης Κωνσταντόπαις από τη Σύμη, ο άλλος ιατρός από την Κάλυμνο, Μιχάλης Καθοπούλης χάνουν τη ζωή τους, μαχόμενοι ηρωϊκά. Ο Παναγιώτης Ορφανίδης από το Απέρι Καρπάθου, πρώτος δωδεκανήσιος αξιωματικός της Αεροπορίας πέφτει ηρωικά μαχόμενος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Και βέβαια το Σύνταγμα των Εθελοντών Δωδεκανησίων, με πρώτο διοικητή, το Μάρκο Κλαδάκη από τη Σύμη.
Στον ιστορικό χρόνο, μία αλυσίδα ιστορικών και πολιτικών γεγονότων ακολουθεί τη νεότερη ιστορία της Δωδεκανήσου: Επτά χρόνια μετά, στις 22 Οκτωβρίου 1947, η Βουλή των Ελλήνων επικυρώνει με το Ν.Δ. 423/21 την Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων, που κατέληξε στο αίσιο για τη Δωδεκάνησο τέρμα, της επανενσωμάτωσής τους στην Ελλάδα. Η Δ’ Aναθεωρητική Bουλή των Eλλήνων ψηφίζει τον Νόμο 518/48 «περί προσαρτήσεως της Δωδεκανήσου εις την Ελλάδα», που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως την 7/9.1.1948, ο οποίος στην πρώτη παράγραφο του μόνου άρθρου, αναφέρει: «Αι νήσοι της Δωδεκανήσου Ρόδος, Κάλυμνος, Κάρπαθος, Αστυπάλαια, Νίσυρος, Πάτμος, Χάλκη, Κάσος, Τήλος,Σύμη, Κως, Λέρος και Καστελλόριζον, ως και αι παρακείμεναι νησίδες είναι προσηρτημέναι εις το Ελληνικόν Κράτος από της 28ης Οκτωβρίου 1947».
Το «Όχι» των Ελλήνων του 1940 και το «Όχι» των Δωδεκανησίων, απέναντι στο ιταλικό φασιστικό καθεστώς, απέναντι στην αξίωση παράδοσης και υποταγής της πατρίδας μας, αποτύπωσε διαχρονικά την πίστη του λαού μας στο ιδανικό της ελευθερίας και στις αξίες της φιλοπατρίας, της αξιοπρέπειας, της υπερηφάνειας και της εθνικής ανεξαρτησίας.
Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΡΟΔΟΥ
ΦΩΤΗΣ ΧΑΤΖΗΔΙΑΚΟΣ
